Zaangażowanie pacjenta w leczenie otyłości cz. II – Jak zaangażować pacjenta w terapię?

Niektórzy pacjenci z otyłością zgłaszają, że lekarzom zdarza się zbyt nachalnie skupiać na ich wadze (masie ciała), odrzucając zgłaszane przez nich główne problemy zdrowotne (choć oczywiście część z nich może być, a nawet z pewnością jest, związana z otyłością). Zaleca się z tego powodu, by najpierw zająć się obawami i potrzebami pacjenta, a następnie poprosić go o pozwolenie na rozpoczęcie rozmowy na temat redukcji masy ciała. W przypadku odpowiedzi twierdzącej warto zapytać chorego, co sądzi o swojej aktualnej masie ciała, koncentrując rozmowę wokół jego perspektywy – w przypadku niechęci pacjenta do takiej rozmowy, należy uszanować jego wybór i zapytać, czy możemy powrócić do tego tematu podczas kolejnej wizyty.

Nie zakładajmy z góry, że każdy pacjent z chorobą otyłościową będzie gotów na zainicjowanie działań dążących do redukcji nadmiernej masy ciała. Powyższe postępowanie stanowi dobry wstęp do sprawdzonego w terapiach obesitologicznych schematu dialogu opartego na pięciu elementach.

1. Zapytaj (pytamy pacjenta o zgodę na rozmowę na określony temat, a następnie o konkretne zagadnienie dotyczące przemyśleń pacjenta w temacie diagnostyki czy terapii choroby otyłościowej).
2. Wysłuchaj (dajemy pacjentowi przestrzeń do swobodnego przekazania nam odpowiedzi na zadane pytanie).
3. Podsumuj (w krótki i rzeczowy, zrozumiały dla chorego sposób, bez zbędnego żargonu, ale i spłyceń podsumowujemy przekazane nam treści).
4. Poinformuj (merytorycznie odnosimy się do poruszanych przez pacjenta przemyśleń lub wątpliwości).
5. Zaproś (zachęcamy pacjenta do podjęcia odpowiednio ukierunkowanych działań i planujemy kolejne spotkanie, na którym wspólnie omówione zostaną efekty tychże działań).

To dialog angażujący oparty na partnerstwie, a nie paternalizmie, co pozwala pacjentowi na poczucie zaangażowania i swojej znacznej sprawczości w niełatwym procesie diagnostyczno-terapeutycznym.

• Ask (zapytaj).
• Assess (oceń).
• Advise (doradź).
• Agree (ustal cele).
• Assist (wspomagaj).

W pierwszym kroku, jak już wcześniej wspomniano, pacjent jest pytany o zgodę na podjęcie tematu związanego z chorobą otyłościową (ask – zapytaj).

W kolejnym (assess – oceń) lekarz ocenia stopień nasilenia choroby otyłościowej: wylicza BMI, mierzy obwód talii i bioder, ocenia wywiad osobisty i rodzinny w kierunku potencjalnych pierwotnych i wtórnych przyczyn otyłości, wykonuje lub zleca badania dodatkowe – oprócz szczerych odpowiedzi chorego powinno się zachęcać do działań wspomagających skuteczną ocenę i kontrolę obesitologiczną (np. poprzez regularne pomiary i ocenę BMI w warunkach domowych, weryfikację i pogłębienie wywiadu rodzinnego, itd.).

Krok trzeci (advise – doradź) określa przedyskutowanie z pacjentem (a zatem prowadzenie dialogu, nigdy monologu!) indywidualnie dobranej ścieżki terapeutycznej, z uwzględnieniem 3 niezbędnych filarów (leczenia żywieniowego, aktywności fizycznej, zaopatrzenia psychologicznego) oraz uzupełniających (farmakoterapii i chirurgii metabolicznej). Zwracana jest uwaga na właściwą kompozycję i czas posiłków, niezbędne minimum lub optymalny zakres aktywności fizycznej, w razie wskazań omawiane powinny być zagadnienia farmakoterapii z wyszczególnieniem wszystkich opcji terapeutycznych oraz chirurgii metabolicznej, bez przedwczesnej i nieuprawnionej oceny pacjenta np. w kategorii możliwości finansowych zastosowania określonej metody farmakoterapii.

Kroki czwarty i piąty (agree – ustal cele oraz assist – wspomagaj) mają na celu określenie przez pacjenta, we współpracy z lekarzem, realnych oczekiwań i celów terapeutycznych. Zgodnie z akronimem SMART, cele te powinny być:

• Specific – konkretne,
• Measurable – wymierne,
• Achievable – osiągalne,
• Realistic – realistyczne,
• Time-based – określone w czasie.

Następnie należy zaplanować stosowny czas i metody oceny efektów tych ustaleń.

Jak łatwo zauważyć, przemyślane wykorzystanie powyższego schematu postępowania pozwala na skuteczne wdrożenie pacjenta w każdy element ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej, co w konsekwencji wiąże się dla niego z lepszym zrozumieniem problemu, jaki stanowi choroba otyłościowa, a także w przyszłości na coraz bardziej świadome pokonywanie kolejnych przeszkód, które w tej przewlekłej chorobie z pewnością będą się pojawiać. To kwintesencja definicji zaangażowania.